การตีกลองสะบัดชัย เป็นศิลปะการแสดงพื้นบ้านล้านนาอย่างหนึ่งซึ่งมักพบเห็นในขบวนแห่หรืองานแสดงศิลปะพื้นบ้าน มีลีลาในการตีมีลักษณะโลดโผน เร้าใจ มีการใช้อวัยวะหรือส่วนต่างๆของร่างกาย เช่น ศอก เข่า ศีรษะ ประกอบในการตีด้วย ทำให้การแสดงการตีกลองสะบัดชัยเป็นที่ประทับใจของผู้ที่ได้ชม จนเป็นที่นิยมกันอย่างกว้างขวางในปัจจุบัน
มีผู้รู้ได้ให้ประวัติของกลองสะบัดชัยว่า ในสมัยก่อนนั้นมีกลองชนิด ใช้ตีในการออกศึก
ตีเรียกฝนฟ้าให้ตกต้องตามฤดูกาล หรือประกอบพิธีกรรมต่างๆ มีทำนองอยู่หลายทำนอง แล้วแต่ใช้ประกอบในงานหรือพิธี เช่น ทำนองออกศึก เป็นทำนองที่ใช้ตีเมื่อจะไปออกศึก เพื่อให้นักรบ
มีความฮึกเหิม เป็นการปลุกขวัญกำลังใจให้แก่นักรบ ทำนองชนะศึก(เป็นทำนองที่นิยมตีกันในปัจจุบัน) ตีเมื่อรบชนะเป็นการตีเอาชัยชนะกลับเข้าเมือง นักรบจะแสดงท่าที่เป็นฮึกเหิมโดยใช้อวัยวะส่วนต่างๆของร่างกาย ประกอบการตีด้วย ทำนองแปดหมื่นสี่พันพระธรรมขันธ์ และทำนองสุดธรรม ใช้ประกอบพิธีกรรมทางศาสนา ทำนองฝนแสนห่า ใช้ตีเรียกฟ้าฝนให้ตกต้องตามฤดูกาล
ปัจจุบันศิลปะการตีกลองสะบัดชัย เป็นศิลปะอย่างหนึ่งที่ได้นำชื่อเสียงทางด้านวัฒนธรรมพื้นบ้านสู่ล้านนา และบทบาทของกลองสะบัดชัย จึงอยู่ในฐานะการแสดงในวัฒนธรรมล้านนาต่างๆ เช่น งานขันโตก งานพิธีต้อนรับแขกเมือง ขบวนแห่ แต่โอกาสใช้กลองสะบัดชัยแต่เดิมมาถึงปัจจุบันยังมีอีกหลายประการซึ่งมีหลักฐานปรากฏในวรรณกรรมต่างๆมากมายโดยสามารถสรุปได้ดังนี้
1.ใช้ตีบอกสัญญาณ การใช้กลองสะบัดชัย ตีบอกสัญญาณนั้นมีหลายลักษณะ ดังนี้
– สัญญาณโจมตีข้าศึก
– สัญญาณบอกข่าวในชุมชน
2. เป็นมหรสพ
3. เป็นเครื่องประโคมฉลองชัยชนะ
4. เป็นเครื่องประโคมเพื่อความสนุกสนาน
ในปัจจุบันมีการใช้กลองสะบัดชัย ตีในงานบุญ เช่น งานสลากภัตต์ ลักษณะนี้จะตีจังหวะเร่งเร็วเสมอต้นเสมอปลาย โดยมีคนใช้แส้ไม้ไผ่ที่เรียกว่าไม้แสะ ฟาดหน้ากลองด้วยจังหวะ แต่ไม่มีฉาบ และฆ้องประกอบ(ทำนองออกศึก) ลักษณะการตีดังกล่าวทั้งหมดเป็นการตีอยู่กับที่ ภายหลังเมื่อเข้าขบวนก็ได้ใช้จังหวะหรือทำนอง สะบัดชัยไม่ใช้ไม้แสะ(ทำนองชนะศึก)
ปัจจุบันนี้กลองสะบัดชัยคงเหลือไว้เป็นกลอง 3 ประเภท คือ
1. กลองสองหน้าขนาดใหญ่ มีลูกตุบ ที่มักเรียกว่า กลองบูชา แขวนอยู่ในหอกลองของวัดต่างๆ ลักษณะการตีมีจังหวะหรือทำนองที่เรียกว่าระบำ ทั้งช้าและเร็ว บางระบำมีฉาบและฆ้อง บางระบำมีคนตีไม้แสะประกอบอย่างเดียว
2. กลองสองหน้ามีลูกตุบและคานหาม เรียกว่ากลองชัย (สะบัดชัยลูกตุบ) เวลาตีผู้ตีจะถือไม้แสะข้างหนึ่ง อีกข้างหนึ่ง ถือไม้ตีกลอง การตีลักษณะนี้อาจมีฉาบและฆ้อง ประกอบ หรือไม่มีก็ได้ ปัจจุบันกลองสะบัดชัยประเภทนี้เกือบสูญหายไปแล้ว ผู้ที่ตีได้และยังมีชีวิตอยู่เท่าที่ทราบคือพ่อครูมานพ(พัน) ยารณะ ซึ่งเป็นศรัทธาวัดสันป่าข่อย อ.เมือง จ.เชียงใหม่
3. กลองสองหน้า มีคานหาม ไม่มีลูกตุบ(กลองละบัดชัยสมัยใหม่) มีฉาบและฆ้องประกอบจังหวะ และมักมีนาคไม้แกะสลักประดับ ซึ่งเป็นที่นิยมแพร่หลายในปัจจุบัน ส่วนใหญ่เป็นลายของพ่อครูคำ กาไวย์ ชาวบ้านแพะขวาง อ.หางดง จ.เชียงใหม่
นี่แหละครับกลองสะบัดชัย ของดีแห่งล้านนาที่เราควรรู้จัก เป็นเครื่องดนตรีที่น่าสนใจและมีประวัติที่ยาวนาน ควรค่าแก่การรักษาและสืบสานต่อ ให้อยู่คู่เชียงใหม่เมืองล้านนาของเราไปนานๆนะครับ อ้อ….เกือบลืมไป โรงเรียนโปลิเทคนิคลานนาของเราก็มีกลองสะบัดชัยเหมือนกันนะ ไม่น้อยหน้าใครแน่นอน แถมมีชมรมดนตรีพื้นเมืองที่มีนักศึกษาของโปลิเราล้วนๆ เป็นนักดนตรีเล่นโชว์กันได้เต็มวงเลยทีเดียวหละ….แถมได้ออกงานไปรวมแสดงในงานใหญ่ๆมาแล้ว งานนี้
ไม่เชื่ออย่าลบหลู่นะ ขอบอก…..
ใส่ความเห็น